Het luminarium: het wordt bladgoud dat gaat blinken
In hun werkplaats in Weesp hebben metaalrestaurateurs Michiel Langeveld en Julia Leunge samen aan de restauratie van het luminarium – de kroonluchter – van de St.-Urbanuskerk gewerkt.
Maandenlang had het ooit zo trotse symbool van Jeruzalem met zijn 12 torens tussen het puin en in het vocht gelegen. Dat was niet gunstig, want roest had in die periode vrij spel gekregen. Maar het zwaar beschadigde object lag op een plek in de kerk waar het zeer onveilig was na de brand; het gebouw moest eerst worden gestabiliseerd voordat aan berging kon worden gedacht.
Op de tekening van Cuypers staat aangegeven dat een plaatselijke smid maar moet gaan kijken hoe hij het ontwerp zou uitwerken. Een bron vermeldt dat het luminarium in Amstelveen gemaakt is. Waarschijnlijk door de smid in Bovenkerk. De naam van G.J. Zegwaard zingt rond. Het ontwerp is niet helemaal exact uitgewerkt want aan de onderzijde van de 8 kandelaars zitten houten balletjes in plaats van kristallen bolletjes. Het geheel bestaat uit 16 vlakken met teksten, 12 torens, 12 kandelaars en 32 kleine kaarsenhoudertjes waar rond de jaren ‘20 van de vorige eeuw gloeilamp fittinkjes op zijn gemonteerd. De kroon verbeeldt het Heilige Jeruzalem met zijn 12 torens (dat volgens de Apocalyps van Johannes aan het einde der tijden zal neerdalen uit de hemel)
Het object is ooit naar de zolder verhuisd maar later weer opgehangen. In het boek van Schrama, St Urbanuskerk Bovenkerk & Pierre Cuypers’ (2018), staat: “[…], in 1952 wordt hij weer op zijn plaats teruggehangen en in volle glorie hersteld.” Inmiddels weten we over die volle glorie beter: door de brand is een beschildering onder de antracietkleurige dekverf tevoorschijn gekomen. De kroon ís overgeschilderd! Er staat een tekst uit Jesaja op de 12 vlakken tussen de torens en kandelaars en de kroon was ooit geheel verguld. Naar die oorspronkelijke staat is hij, op uitdrukkelijk verzoek van de Stichting Cuyperiana, nu weer teruggebracht.
Maar snel werd duidelijk dat dit een ingrijpende restauratie zou worden, waarbij op ongeveer 300 uur handenarbeid gerekend diende te worden.
Vroeger was namelijk sprake van een gouden kroon met een blauwe band met (goudgekleurde) tekst erin. De binnenkant was helemaal rood. In het ontwerp van Cuypers zaten er in de torens olielampen. Er zijn echter noch roet of olieresten aangetroffen, dus het is onduidelijk of die er ooit zijn geweest. De geschetste lampen hebben niet bestaan. De torens zijn dan ook gewoon leeg gelaten, net zoals ze de laatste decennia in de kerk hebben gehangen. Het oorspronkelijke ontwerp was voor het branden van kaarsen; 32 kleine kaarsjes en 8 grote. Op die laatste zullen bij speciale gelegenheden ook weer kaarsen komen te branden. Op de 32 kleine kaarsenhoudertjes stonden elektrische lampjes en daarvoor zijn mooi ledlampkaarsjes gevonden, die oorspronkelijk voor het paleis van Versailles zijn ontworpen. Op de torens komen kaarsen met ledverlichting die Langeveld zelf gaat maken.
De restauratoren willen wel de oorspronkelijke teksten behouden. Die worden met een tussenlaag afgedekt, waar overheen de nieuwe laag wordt aangebracht. Zo kan er in de toekomst altijd nog worden terug gegrepen op de historische situatie. Er zal een heel klein ‘kijkvenstertje’ worden uitgespaard waardoor de historische onderlaag zichtbaar blijft.
Tekst ontleend aan: St Urbanuskerk Bovenkerk, de wederopbouw, blz. 162-164, Stichting vrienden van de Bovenkerk/Amstelveel, april 2023
